ذهن آگاهی دقیقاً به چه معناست؟

ذهن آگاهی دقیقا به چه معناست ؟

ذهن آگاهی به معنای مراقبه نیست. مراقبه و خصوصاً « مراقبه ذهن آگاهی » شیوه ایی ازتمرین است که هدف آن رسیدن به ذهن آگاهی بیشتر است.

ذهن آگاهی، نوعی از آگاهی است که از توجه به خودتان، دیگران و دنیای اطراف تان به روشی خاص ناشی می شود.

« جان کابات زین آن را آگاهی می داند که برخاسته از توجه به هدف در زمان حال است و نه به صورت پیش داوری ».

و با نگاه دقیق تر، ذهن آگاهی همان توجه به هدف است.

توجه کردن از آنچه که در ابتدا تصور می کنید، از حساسیت بیشتری برخوردار است.

برای مثال وقتی مشغول خواندن این مقاله بودید چقدر متوجه آن بودید؟

ممکنه شما در حال خواندن این مقاله باشید ولی در تمام این مدت توجهی وجود نداشته.

در اینجا درستی یا نادرستی عمل مطرح نیست، مقصود این است که ما چه عملکردی داریم و حتی زمانی که مشغول خواندن این مقاله تا به اینجا بوده اید، به طور طبیعی بارها بخشی از ذهن تان درگیر سایر مسائلی شده که توجه شما را می طلبد. شاید ذهن تان برای مدتی مشغول مرور کردن مشکلات کاری یا مشکلات خانوادگی بوده و شاید هم به فهرست کارهای پیش رو که فوراً باید انجام دهید، فکر می کردید. و یا شاید مطلبی که شنیدید یادآور خاطره ایی بوده و تصویر روشنی از گذشته را در ذهن تان به وجود آورده است. شاید هم به وعده غذایی تان فکر کرده اید و به سراغ قفسه های آشپزخانه تان رفته اید.

همانطور که قبلا گفتم، مسئله درستی یا نادرستی نیست. مقصودم این است که ذهن ها چه عملکردی دارند  و زمانی که ذهن آگاه هستیم، فرآیند توجه با آگاهی و انتخاب صورت می گیرد. زمانی که ما ذهن آگاه هستیم، کم و بیش انتخاب گریم که کجا توجه مان را برداریم. ما به هدف فکر می کنیم.

ذهن آگاهی یعنی توجه به زمان حال

ذهن سرگردان می شود و اکثر اوقات در گذشته یا آینده هرز می چرخد. گاهی درگیر نگرانی و ندامت می شود. شاید نگران آینده و آنچه پیش روست باشیم و پیوسته با بررسی مشکلاتی که ممکن است در آینده برای مان اتفاق بیافتد، احساس نگرانی را همیشه با خود داشته باشیم، نگرانی برای آمادگی ملاقات با افراد جدید، وظایفی که باید به انجام برسه و مشکلاتی که ممکن است سر راه مان قرار گیرد. یا شاید پیوسته مشغول مرور خاطرات گذشته باشیم، خصوصاً همان خاطراتی که ما را دچار ندامت و افسوس می کند. حتی شاید احساسات ناخودآگاهی به سراغمان آید که با بهادادن به آن ها برای آینده آماده تر شویم.

چنانچه توجه تان همیشه معطوف به آینده یا گذشته باشد همین الان دریابید که در لحظه حال نیستید و به همین خاطر شما زنده به تمام معنا نیستید.

« زمانی که ذهن آگاه هستید، توجه تان معطوف به زمان حال است. کاملا اینجا هستید و در لحظه حضوردارید».

ذهن آگاهی بدون پیش داوری است

این بدان معنا نیست که وقتی توجه آگاه هستیم، هیچ قضاوتی نداریم و یا بدین معناست که تمایزی میان مناسب و نامناسب قائل نشویم که این حماقت محض است. اما تفکری که مقصود ماست از شخصی است که « دارای قضاوت » باشد.

دیدگاه ذهن آگاهی بدون پیش داوری بیانگر این است که محکوم گرانه و پیش داورانه نیست. می توان از دو جنبه به این قضیه نگریست.

اولاً، همان بُعد عقلی است. یعنی بگذارید مسأله همان مسأله بماند.

اغلب اوقات ما به طور غریزی در می یابیم که تمایلی به این قضیه نداریم و یا قادر به انجام آن نیستیم. نیروی ذهنی و عاطفی زیادی را صرف می کنیم تا امورات را آن چنان که هستند، نپذیریم. « آنها نباید این گونه رفتار کنند » ، « این طور نباید باشد » ، « من باید متفاوت باشم » اما همه چیز همانی است که در واقع هست. همه چیز چه درست و چه اشتباه، چه منصفانه و چه غیرمنصفانه، چه مطلوب و چه نامطلوب، در هر حال همین است. و تنها زمانی که این حقیقت را بپذیریم، می توانیم دست به انتخاب بزنیم. زمانی که همه چیز را همان گونه که هست بپذیریم، می توانیم آگاهانه عمل کنیم.

اکنون با پذیرفتن واقعیت چه کاری انجام دهیم ؟درست ترین گام بعدی چیست ؟ و به طور کلی در چنین شرایطی چه می شود کرد ؟

زمانی که شرایط را همان گونه که هست نپذیریم، گیر می کنیم؟ حقیقت را انکار کرده ایم، موضع تدافعی می گیریم و امکان رویارویی بهتر با آن وضعیت را از خودمان سلب کرده ایم. در نگرش ذهن آگاهی بدون پیش داوری، مؤلفه عقل راه را برای واکنش خلاقانه می گشاید و امکان انتخاب های خلاقانه تر را فراهم می کند.

جنبه دیگری از نگرش عدم پیش داوری در ذهن آگاهی، جنبه «ترحم» است؛ همان متوقف کردن صدای انتقادی درون خودمان.

بیشتر اوقات، خیلی از ما تجربیات خود را با نوعی از تفسیرهای انتقادی درونی همراه می کنیم. گاهی این تفسیرها مستقیماً متوجه خودمان است زمانی که می گوییم « من خیلی خوب نیستم.» و یا « من شرایط لازم را ندارم.»

چند نفر از ما حقیقتاً فکر می کنیم که به اندازة کافی لاغر، خوش قیافه، زیرک، خوش هیکل،‌قوی، خوش مشرب، باهوش، سریع … هستیم؟

گاهی این تفسیرهای انتقادی درونی را برای دیگران در مورد ظاهر، هوش، عاطفه شان و غیره به کار می بریم. گاهی این تفاسیر را در مورد محیط پیرامون خودمان به کار می بریم، مثلاً به این صورت باشد یا جور دیگری، به این طریق باشد یا جور دیگری باشد و یا هیچ چیز درست نیست.هیچ چیز دقیقاً آن طور که باید باشد نیست. هیچ چیز حتی در مورد خودمان راضی کننده نیست.

مؤلفة ترحم در نگرش عدم پیش داوری ذهن آگاهی به ما این امکان را می دهد که با همة امورات آنچنان که هست کم و بیش کنار بیاییم. خود و دیگران را آنچنان که هستند می پذیریم و می توانیم در زندگی به راحتی بیشتری برسیم اگر زندگی را آنگونه که هست بپذیریم و نگاه مهربانانه تری به خودمان و دیگران و دنیای اطراف مان داشته باشیم.

با این حال، کیفیت پذیرشی که از آموزش های ذهن آگاهی به دست می آید صرفاً منفعلانه نیست. به صورتی که ما منفعلانه گردش روزگار را شاهد باشیم و یا هیچ گونه قضاوت های اخلاقی نداشته باشیم. بلکه بسیار فراتر از این ها، آموزش ذهن آگاهی باید شما را قادر سازد به صورت شایسته ای فرد مطالبه گری باشید. باید ظرفیت وجودی تان را برای ترسیم تمایزات اخلاقی افزایش دهد. اما همه از طریق خرد و مهربانی عملی خواهد بود.

با آموزش ذهن آگاهی، ظرفیت شما برای پذیرش آنچه هست افزایش می یابد و از روی مهارت و به درستی عمل می کنید و به گرمی و با آغوش باز واکنش نشان می دهید.

منبع : کتاب ذهن آگاهی در هشت هفته